JESUS VÀ NHỮNG NGƯỜI ESSENSE – CHƯƠNG 6 – CHÍNH QUYỀN CỦA CỘNG ĐỒNG QUMRAN

0
180

CHƯƠNG 6 – CHÍNH QUYỀN CỦA CỘNG ĐỒNG QUMRAN

Theo các nhà khảo cổ, cộng đồng được điều hành bởi các quy tắc và quy định được thiết lập bởi một nhóm các linh mục. Dựa trên bản dịch của họ về Cuộn sách Biển Chết, họ nghĩ rằng người Essene có một số quy định rất nghiêm ngặt và dường như tàn nhẫn. Điều này trái ngược với những gì tôi tìm thấy. Tôi nghĩ nó không giống những người Essene hòa nhã mà tôi được biết, và thông tin của Suddi đã chứng minh rằng tôi đã đúng khi tin theo cách này. Tất nhiên, nhiều khi sự khó khăn nằm ở phương thức và phong cách phiên dịch.

Theo Suddi, có một hội đồng các trưởng lão đặt ra các quy tắc để điều hành cộng đồng, đánh giá và phán quyết về bất kỳ hình phạt nào, v.v. Người ta nói rằng từng có một thời gian chỉ có một người đứng đầu phụ trách hội đồng, nhưng không còn nữa, vì được nhận xét rằng nó đã trao cho một người quá nhiều quyền lực. Các trưởng lão được lựa chọn bởi những người trong lĩnh vực nghiên cứu của họ. Trình độ phụ thuộc vào thời gian họ đã học trong lĩnh vực cụ thể và bao nhiêu tri thức họ đã gặt hái được. Số lượng trưởng lão trong hội đồng thay đổi theo thời gian nhưng nói chung là khoảng chín hoặc mười, tùy thuộc vào lĩnh vực nghiên cứu nào có trưởng lão.

Tôi tự hỏi liệu trong cộng đồng có một cuộc bỏ phiếu như ở các nước dân chủ không. Ông nói rằng nó được thảo luận giữa các gia đình, nhưng chỉ có các bậc thầy và học viên trong lĩnh vực nghiên cứu cụ thể mới thảo luận nó. Dường như sự lựa chọn các trưởng lão dựa trên thành phần trí thức của cộng đồng, những người đang học tập trong các lĩnh vực khác nhau.Người lao động bình thường sẽ không có tiếng nói, nhưng một người phụ nữ sẽ có tiếng nói nếu cô ấy là một học viên. Khi ai đó được chọn vào hội đồng, đó là một công việc trọn đời, và phải có đại đa số đồng ý về bất kỳ quyết định nào được đưa ra. Tôi tự hỏi liệu từng có trường hợp khi họ muốn loại bỏ ai đó khỏi hội đồng không. Anh nói rằng nó đã từng được thực hiện, nhưng nhớ là không phải gần đây.

Suddi đã đề cập đến các hình phạt, và tôi ngạc nhiên khi những người từ bi như vậy phải dùng đến hình phạt. Tôi tự hỏi chúng là gì.

S: Có một vài hình phạt nhẹ. Nếu gây ảnh hưởng lớn, người đó được đưa ra khỏi cộng đồng, nhưng điều này hiếm khi được sử dụng. Nó chỉ được sử dụng trong các trường hợp bạo lực, khi một người bị tổn thương cơ thể. Bất kỳ loại bạo lực nào như thế. Bạo lực là chống lại những gì chúng tôi tin tưởng. Đây là hình phạt nặng duy nhất, được thực hiện bằng việc buộc rời khỏi cộng đồng. Và việc này thường do một sai lầm rất nặng. Lần gần đây là khi một trong những học sinh giết một người khác.

Vậy là, bạo lực vẫn có thể ngay cả trong một môi trường lý tưởng như vậy. Tôi hỏi anh ta có biết chuyện gì đã xảy ra trong vụ việc đó không.

S: Không, chúng tôi không được kể câu chuyện. Việc phán xét không phải là của chúng tôi. Đó là rắc rối mà anh ấy phải chịu, không phải của chúng tôi. 

D: Tôi không nghĩ rằng người dân của bạn có khi nào sẽ tức giận như vậy. 

S: Anh ấy chỉ là một học viên, anh ấy không phải là một trong số chúng tôi.  

Ý anh ta là kẻ phạm lỗi không được sinh ra ở Qumran. Anh ấy sẽ là một người đeo băng đỏ.

D: Loại hình phạt nào là điển hình cho một hành vi phạm tội nhẹ hơn? 

S: Đó là sự trừng phạt từ một trong những bậc thầy của chúng tôi, vâng. Nhưng đây là giữa hai người họ – người đã làm sai và bậc thầy mà anh ta phục vụ. Như đã nói, bậc thầy sẽ xử lý trên cơ sở một-một và làm những gì ông ta thấy phù hợp. Đôi khi là nhịn ăn. Sám hối bằng cách nghiên cứu một số điều nhất định hoặc lấy đi các đặc quyền. 

Các dịch giả khảo cổ học tin rằng người Essene có một trật tự đạo đức và các linh mục là những nhà lãnh đạo, trên tất cả mọi người, tiếng nói cuối cùng của chính quyền. Suddi cho biết các linh mục sẽ chỉ có thẩm quyền đối với các học viên mà họ đang giảng dạy. Họ sẽ không cao hơn hội đồng.

D: Có ai từng rời khỏi cộng đồng vì sự bất mãn không? 

S: Có một số ít rời đi vì mục đích giảng dạy. Nhưng tại sao lại có người muốn rời đi? 

D: Tôi đồng ý với bạn, nhưng tôi tự hỏi liệu từng có bất kỳ người nào không hài lòng không. 

S: Có thể là có. Tôi chưa nghe nói rằng không có. Nhưng tại sao họ lại như vậy? 

D: Nếu họ không hạnh phúc và nghĩ rằng họ sẽ hạnh phúc hơn ở nơi khác. Có được cho phép nếu họ muốn rời đi không? 

S: Tôi đoán vậy. (Phẫn nộ) Chúng tôi không phải là nô lệ! Chúng tôi không đeo xích!

D: Vậy là họ ở đây là vì họ muốn. Có ai từng thay đổi và muốn trở thành học viên ở đây luôn không? 

S: Có. Mục đích của họ sẽ được xem xét bởi các bậc thầy, và họ sẽ biết người đó muốn làm điều này vì mục đích gì. Và nếu có bất kỳ ý định ác ý nào, họ sẽ bị từ chối. 

D: Đã bao giờ có ai gây sự, làm náo động vì họ không được phép gia nhập không? 

S: Không, dựa trên những gì tôi biết. Điều này không có nghĩa là nó đã không xảy ra.

D: Bạn có biết điều gì sẽ được thực hiện nếu điều này xảy ra không? 

S: Tôi không biết. Tôi không phải là một bậc thầy, đó không phải là quyết định của tôi. 

D: (Tôi vẫn đang cố gắng tìm hiểu về hệ thống tự vệ của họ). Bạn có cách nào để bảo vệ cộng đồng của mình không? Ý tôi là như vũ khí hay bất cứ thứ gì tương tự?

S: Vâng. (Anh ấy trở nên thận trọng và do dự). Các phương pháp khác nhau.

Anh nói rằng họ không sử dụng vũ khí theo nghĩa thông thường, nhưng anh không tình nguyện đưa thêm thông tin. Harriet nắm lấy cơ hội và hỏi, “Anh có sử dụng âm thanh không?”  Anh ngập ngừng một lúc lâu, sau đó trả lời nhẹ nhàng và thận trọng, “Có”. Tôi có thể nói rằng chúng tôi đang ở trên bề mặt rất nguy hiểm. Anh ta có thể cảm thấy mình đã phản bội sự tin tưởng bằng cách tiết lộ ít như vừa làm. Anh ấy có vẻ không thoải mái và tôi biết chúng tôi không nên theo đuổi những câu hỏi này thêm nữa, mặc dù tôi muốn tìm hiểu thêm. Tôi đã cố gắng trấn an anh ta bằng cách nói với anh ta rằng tôi nghĩ rằng họ thật tuyệt vời khi không cần dùng đến vũ khí, và trong hầu hết các cộng đồng đó là cách duy nhất họ có thể tự bảo vệ mình. Anh ấy nghĩ tôi quá tò mò.

Tôi nói với anh ấy rằng chúng tôi rất khao khát học hỏi, nhưng thật khó để tìm người thầy. Tất nhiên, anh nói rằng ở đó có nhiều người thầy. Vấn đề là chúng tôi không có khả năng đặt câu hỏi ở đó. 

D: Cộng đồng của bạn có bất kỳ loại quy tắc nào khác với cộng đồng Do Thái bình thường không? 

S: Làm thế nào tôi có thể biết, khi tôi không quen thuộc với bên ngoài và luật của họ?

Tôi biết từ Cựu Ước rằng người Do Thái tin vào sự hiến tế động vật. Nhưng khi tôi hỏi về nghi thức này, anh đã quyết liệt chống đối nó. 

S: Chúng tôi không hiến tế máu! Tại sao Yahweh lại dễ chịu khi giết một cái gì đó mà Ngài đã tạo ra? Điều này nghe có vẻ không hợp lý lắm. 

D: Tôi đã nghĩ rằng anh tin vào giáo lý của người Do Thái, Ngũ Thư (Torah) và Luật. 

S: Chúng là một phần của niềm tin nhưng chúng không phải là toàn bộ. 

D: Nhưng người Do Thái làm theo nghi thức hiến tế này, phải không?

S: Vâng. Theo hiểu biết của tôi, những nghi thức này đã được vay mượn từ các tôn giáo khác, như cách bạn gọi chúng. Chúng không phải là một cái gì đó trong giáo lý ban đầu. Nhưng chúng tôi không hiến tế. Chúng tôi sẽ đặt và thắp hương trên bàn thờ, và những thứ như thế vậy, là một dạng tế lễ. Nhưng chỉ bao nhiêu đó thôi.

Anh ấy cực lực phản đối điều này đến nỗi tôi quyết định thay đổi chủ đề và hỏi về bất kỳ lễ hội hoặc ngày lễ (holiday) nào mà người dân của anh ấy thấy. Anh ta không hiểu từ “ngày lễ”. “Điều này không quen thuộc”, anh nói.

D: Một ngày lễ là một ngày đặc biệt khác. 

S: Bạn nói về những ngày thiêng liêng. Tất nhiên là có lễ Vượt Qua, Lễ Chuộc Tội và Ngày Rosh Shofar. Đó là lễ hội của năm mới, mùa mới. 

Bởi vì tôi không phải là người Do Thái, tôi tất nhiên chưa bao giờ nghe nói về bất kỳ cái nào trong số này ngoại trừ Lễ Vượt Qua được đề cập trong Kinh Thánh. Tôi hỏi về Lễ Chuộc Tội.

S: Trong mỗi năm chúng tôi để sang bên những điều mà chúng tôi đã làm và xin sự tha thứ cho chúng. Và chúng tôi bồi thường cho những ai mà chúng tôi đã tổn hại bằng bất kỳ cách nào. 

D: Đây có vẻ là một ý tưởng hay. Một cách rửa sạch phiến đá, và sau đó bạn bắt đầu tất cả lại từ đầu. Có ngày lễ nào khác không? 

S: Chỉ là lễ hội cho mùa màng và những ngày khác kiểu như vậy, vâng, cũng vậy. Có rất nhiều ngày lễ và nhiều thứ được tổ chức. Chúng tôi không phải là những người rầu rĩ. Chúng tôi có niềm vui sống!

Điều này sẽ mâu thuẫn với những gì các dịch giả nghĩ.  Họ cho rằng người Essene là những người nghiêm nghị. Tôi biết từ Kinh Thánh về phong tục rửa chân cho người khác, và hỏi anh đã bao giờ nghe nói về điều này chưa.

S: Vâng. Thường đa số chúng được thực hiện khi có một người ghé qua và có một bữa ăn, chủ nhà sẽ rửa chân cho anh ấy. Đây là biểu tượng của sự khiêm tốn. Nó cũng được thực hiện vào Lễ Chuộc Tội, để thể hiện cho Yahweh thấy rằng một người đang khiêm tốn trong mắt Ngài.

Năm mới của người Do Thái hiện nay được gọi là “Rosh Hashanah”. Cái tên Mà Suddi đưa lại khác, “Rosh Shofar”. Liệu đây có phải là một sai sót? Tôi thấy rằng “Rosh” có nghĩa là “bắt đầu”. Tôi đã rất ngạc nhiên khi nghiên cứu của tôi tiết lộ rằng một điểm đặc biệt trong việc thực hiện Rosh Hashanah là thổi shofar, hoặc sừng cừu, trong giáo đường, như một lời triệu tập cho việc phán xét hoặc ăn năn. Có thể lúc đầu nó được gọi là Rosh Shofar vì phong tục này?

Tôi thấy Ngày Chuộc Tội bây giờ được gọi là Yom Kippur, ngày linh thiêng nhất trong năm đối với tôn giáo Do Thái. Đó là đỉnh của Mười Ngày Xám Hối bắt đầu với Rosh Hashanah hoặc Ngày đầu năm mới.  Nó được mô tả như một ngày phán xét, một cơ hội để tìm kiếm sự tha thứ cho những tội lỗi chống lại Thiên Chúa. Trong trường hợp tội lỗi chống lại một đồng môn, đây cũng là thời điểm để xin họ tha thứ. Sự kết thúc của ngày này cũng được đánh dấu bằng việc thổi kèn shofar hoặc kèn sừng cừu. Rõ ràng Suddi đã gọi toàn bộ khoảng thời gian mười ngày là “Những Ngày Chuộc Tội”.

Tôi muốn tìm hiểu thêm về phong tục ở vùng đất Israel. Tôi hỏi về vấn đề vệ sinh.

S: Tôi biết rằng những người sạch sẽ chắc chắn ít có khả năng mắc bệnh. Điều này đã được học hỏi và biết đến từ lâu. Đây là lý do tại sao khi dịch bệnh đó tấn công, nó luôn luôn tấn công phần thấp nhất của một thị trấn trước. Và sau đó, nếu nó là một dịch bệnh nghiêm trọng, nó sẽ tiếp tục lên đến tầng cao nhất. Nhưng điều này có liên quan nhiều đến sự sạch sẽ. Có nhiều chậu khác nhau được sử dụng cho các loại giặt khác nhau. Người đàn ông sẽ không sử dụng cùng một chậu mà vợ anh ta giặt, vì nó được coi là không sạch. Tương tự với quần áo, có những thứ khác nhau được sử dụng để giặt.

Anh ấy đã từng nói với tôi về hệ thống tắm ở Qumran nhưng tôi tự hỏi làm thế nào một người bình thường ở Israel giữ sạch sẽ. 

S: Nước, nếu nó có nhiều, bạn sẽ tắm. Chẳng hạn như những người ở gần biển, họ sẽ không phải lo lắng về nước. Nhưng những người ở trong sa mạc, đa số họ sử dụng cát. Nếu bạn đang ở giữa sa mạc, bạn sẽ không sử dụng giọt nước cuối cùng của mình để tắm.

 D: Dầu có bao giờ được sử dụng trên da không? 

S: Không. Dầu không được sử dụng bởi vì sa mạc là nơi khô, nóng và bụi bặm, nếu bạn sử dụng dầu trên da, nó sẽ dính mọi loại bụi cát.

Khi tôi yêu cầu thêm một số thông tin về luật vệ sinh, tôi không nhận ra đó là một câu hỏi phức tạp như vậy. 

S: (thở dài) Tôi sẽ giải thích thêm. Ý tôi là, bạn muốn nói về sự sạch sẽ của động vật hay sự sạch sẽ của cơ thể hay của linh hồn? Nên tắm rửa và giữ cho cơ thể được thanh lọc khỏi tất cả các bệnh có thể muốn xâm nhập. Nhịn ăn giúp giữ cho cơ thể cân bằng. 

D: Việc nhịn ăn không nguy hiểm cho sức khỏe của bạn chứ? 

S: Nếu nó không bị thực hiện đến mức cực đoan, hoặc vì những lý do sai lầm, nó có thể rất hữu ích. 

D: Còn việc thanh tẩy tâm hồn thì sao?

S: Có rất nhiều luật liên quan đến điều đó. Nhiều trong số chúng là luật của nghiệp. (thở dài) Tôi không phải là người thầy tôn giáo. Bạn đang nhầm lẫn Luật với sự thờ phượng của người khác, của đấng tối cao. Đây không phải là ý định của Luật. Có rất nhiều mây mờ trong lĩnh vực này mà đáng lẽ không nên có.

Anh ta sẽ không thảo luận về nghiệp vào lúc này, nhưng trong những dịp khác, anh ta đã làm. Điều này sẽ được tìm thấy trong một chương khác. Tôi trở lại đặt câu hỏi về phong tục của họ ở Qumran. 

D: Những người trong cộng đồng của bạn có được phép kết hôn và lập gia đình không? 

S: Được. Nhưng đa số, vợ chồng được trưởng lão lựa chọn với nhau. Người ta nói rằng một biểu đồ được lập khi một người được sinh ra và họ được gắn với nó. Tôi không biết nó.

Nghe có vẻ giống như lá số tử vi. Tôi đã nghĩ người Essene dân chủ hơn là việc lựa chọn bạn đời cho các thành viên. Tôi cũng thấy rằng phong tục này rất cũ ở châu Á và vẫn được thực hiện ở một số nơi. Họ phụ thuộc rất nhiều vào tử vi ngay cả thời nay.

D: Người dân có gì để nói về nó không, hay họ phải kết hôn với người mà các trưởng lão chọn? 

S: Họ có thể từ chối kết hôn nhưng sau đó họ sẽ không bao giờ có bạn đời. Họ cũng được phép lựa chọn sống độc thân.

Phụ nữ có nhiều tự do ở Qumran hơn những nơi khác ở Israel. Họ có thể quyết định duy trì độc thân nếu họ muốn và có thể trở thành người thầy trong cộng đồng. Điều này làm tôi ngạc nhiên vì luật Mosaic trong Cựu Ước, và các phong tục Do Thái đã cắt giảm nghiêm trọng các hoạt động của phụ nữ.

S: Tất nhiên họ có thể là một người thầy, và tại sao không?

 D: Thì, trong một số cộng đồng, người phụ nữ không được phép làm bất cứ điều gì ngoại trừ kết hôn và có con. 

S: Nếu trong trường hợp đó, thì nhiều lần một tâm trí tuyệt vời có thể bị mất đi. Điều này rất đáng buồn, vì không phải là những năm đầu tiên của một đứa trẻ được hình thành với mẹ của nó? Và do đó, nếu đó không phải là một người phụ nữ thông minh, làm thế nào nó có thể là một đứa trẻ có trí tuệ? 

D: Điều này có ý nghĩa với tôi, nhưng có nhiều người không nghĩ như vậy.

S: Vậy thì đó là một sự xấu hổ cho họ. Thiên Chúa đã tạo ra hai hình dạng, cả nam và nữ, để bổ sung cho nhau, không cao thấp hơn nhau. 

D: Có bất kỳ loại quy định nào mà một người như linh mục hoặc các nhà lãnh đạo tôn giáo sẽ không được phép kết hôn không? (Tôi đã nghĩ về các linh mục và những người như vậy có thể phải duy trì sự độc thân. Anh cau mày như không hiểu). 

S: Tại sao? Điều này nghe có vẻ rất ngớ ngẩn đối với tôi. Bất cứ ai cũng có thể kết hôn nếu họ muốn. Người ta nói rằng hai người được sinh ra từ một thời điểm được định sẵn để dành phần còn lại của cuộc đời họ với nhau. Nếu người kia không được sinh ra thì có lẽ họ sẽ chọn không tìm người khác. Nhưng đây có lẽ là lý do duy nhất. 

D: Còn công việc trong cộng đồng thì sao? Có sự chia rẽ không?  Có một số công việc mà chỉ có phụ nữ làm và chỉ có đàn ông làm?

S: Phụ nữ có con. 

D: (Chúng tôi cười) Đúng vậy! Nhưng còn nấu ăn thì sao? 

S: Thông thường để nấu ăn, có những người hầu. 

Điều này làm tôi ngạc nhiên. Tôi cho rằng mọi người sẽ được coi là bình đẳng trong một xã hội rất bình đẳng, không có ai trong tình trạng đầy tớ. 

D: Chẳng phải một người hầu là ai đó dưới bạn?

S: Họ đang khiêm tốn, phải. Đó là một người đã chọn vì một số lý do để phục vụ người khác trong một khoảng thời gian nhất định. Đôi khi đó là một học viên đang thực hiện sự sám hối. Có nhiều lý do khác nhau để làm điều này, vâng. Một người nhìn thấy điều gì đó trong chính mình mà có lẽ anh ta không thích. Và để chữa trị nó, anh ta sẽ phục vụ người khác vì anh ta quá tự kiêu và sự kiêu hãnh lớn. Anh ta sẽ làm cho mình thấp kém để anh ta khiêm tốn, để giúp vượt qua tội lỗi của sự tự kiêu.

D: Liệu có bao giờ là một người nào đó từ bên ngoài được đưa vào chỉ để làm nô lệ? 

S: Chúng tôi không có nô lệ! Chúng tôi chỉ có những người tự do. Đôi khi có những người mà chúng tôi đã giải phóng. Cha tôi nói rằng ông đã nhìn thấy và mua một người đàn ông ở chợ, và sau đó giải phóng ông ta. Và người đàn ông này quyết định ở lại với chúng tôi. 

Trong những trường hợp này, nô lệ được giải phóng được phép làm bất kỳ công việc nào họ muốn, và họ cũng được phép học nếu họ có mong muốn. Các học viên thường thay phiên nhau phục vụ và nấu ăn và thực hiện nhiều nhiệm vụ khiêm tốn khác như một sự sám hối.

Tôi hỏi liệu cộng đồng có sử dụng tiền không và anh ấy không hiểu ý tôi là gì. Tôi đã khá tệ trong việc cố gắng giải thích về những người sở hữu nhiều thứ. Trong một xã hội cộng đồng, một khái niệm như vậy sẽ là xa lạ. Anh ta cũng không thể hiểu được ý tưởng mua bất cứ thứ gì.

S: Chúng tôi có một số thứ là của chúng tôi; Tôi có cây sáo. Nhưng nếu mọi thứ là của tất cả mọi người, nó được chia sẻ. 

D: Có bao giờ có bất kỳ tranh cãi hoặc tranh chấp nào phát sinh khi mọi người cần chia sẻ một điều gì đó không?

S: Không, theo như tôi biết. Tôi không nói rằng nó chưa bao giờ xảy ra. Nhưng ai cũng có như nhau. Ngoại trừ … bạn có thể sở hữu một số thứ nhất định bằng cách làm việc với những thứ khác nhau. Mọi người đều được đánh giá dựa trên công lao. Nếu một người đang làm tốt nhất trong khả năng ở lĩnh vực mà anh ta đang làm, thì anh ta được đánh giá tương tự như một người, um … Nếu anh ta chỉ giỏi chăm sóc các khu vườn, nhưng anh ta làm điều này với khả năng tốt nhất của mình, anh ta được coi là ngang bằng với một người đàn ông là học giả xuất sắc cũng đang làm tốt nhất trong lĩnh vực của mình. Họ giống nhau, họ bình đẳng, bởi vì cả hai đều đang làm hết sức mình trong những gì họ làm. Trong trường hợp này, bạn được đánh giá dựa trên công lao. Nếu bạn không làm việc tốt, có lẽ bạn không có nhiều.

Nghe có vẻ như một hệ thống tốt, nhưng sao bạn có thể cho ai đó điều gì nếu họ kiếm được nó, nếu cộng đồng không sử dụng tiền?

S: Chà, nó phụ thuộc vào … giống như đối với một người làm vườn, có thể là khu vực mới để có không gian. Nếu bạn là học giả, bạn có thể sẽ có được nhiều giấy cói hơn. Nó sẽ phụ thuộc vào chính bạn. Không ai thiếu thốn. Nếu có nhu cầu, nó ở đó. Những thứ đáng giá là những thứ kiếm được. Những thứ cần thiết đều được cung cấp.

Điều này hợp lý. Tiền sẽ không có giá trị bởi vì chẳng có gì để mua. 

Anh ta đã đề cập đến tội lỗi của sự kiêu ngạo, mặc dù tôi coi tội lỗi là thực hiện một điều gì đó sai trái với người khác.

S: Đối xử với người khác với cách họ không muốn bị đối xử, nói giọng bề trên sẽ là một tội lỗi. Bởi vì bạn không có quyền phán xét. Bạn không được đặt ở vị trí để phán xét người khác, mà chỉ để phán xét bản thân. 

D: Một số người nghĩ rằng việc phạm vào bất kỳ Điều Răn nào sẽ là tội lỗi. 

S: Đó là những sai phạm nặng. 

D: Bạn có cách nào để chuộc tội cho những sai lầm, tội lỗi này không? 

S: Người đó phải hỏi xin người kia, người mà bị hành động đó tác động tới, người đó phải cầu xin sự tha thứ của họ vì đã làm điều sai trái với họ. Và sau khi điều đó được chấp nhận, người đó sẽ phải tự xin sự tha thứ cho chính mình. Và đây thường là phần khó chấp nhận nhất. Ngoài ra, nếu là ăn cắp một cái gì đó, bạn sẽ phải thay cái khác.

D: Làm thế nào bạn làm được điều đó nếu bạn không có tiền? 

S: Không, chúng tôi không có gì, nhưng chúng tôi có những thứ thuộc về cá nhân, rằng chúng tôi sẽ từ bỏ nó để đổi lấy thứ gì như thế. 

Điều này sẽ có ý nghĩa hơn rất nhiều nếu bạn phải đưa cho bên bị hại một thứ bạn thực sự quan tâm. Rõ ràng hành vi sai trái như vậy là rất hiếm, nhưng đó là một hệ thống đẹp đẽ.

S: Tại sao ai đó lại muốn làm ảnh hưởng đến một người không hề làm hại họ, để rồi phải gánh một khoảng nợ lớn? 

D: Vâng, tôi nghĩ rằng nếu bạn đi ra ngoài các bức tường, bạn sẽ thấy có rất nhiều người ngoài kia làm những điều này. 

S: (Ngắt lời) Vậy nên tôi không nghĩ rằng tôi muốn đi! 

Có vẻ khá đáng tiếc khi một ngày nào đó sẽ đến thời điểm, khi anh ta vỡ mộng bởi cách những người khác sống bên ngoài cộng đồng. Tôi tự hỏi liệu Chúa Jesus có cảm thấy như vậy khi vào thời gian của Người không.

D: Nhiều người muốn có một cộng đồng như của bạn. 

S: Nhưng nó là có thể với tất cả mọi người! Nó chỉ dựa trên tình thương yêu. Nếu bạn thương yêu người khác, thì không có vấn đề gì. 

D: Nhưng mọi người đều không hiểu điều đó. 

S: Nhưng điều này tạo ra nhiều vấn đề hơn nếu họ không nhận ra nó từ bây giờ. Họ sẽ tiếp tục và, có lẽ mãi mãi, quên mất họ đến từ đâu. Điều này không tốt. 

D: Đó là một phần của vấn đề, họ đã quên mất. Thật tốt khi người dân của bạn đã được dạy để ghi nhớ, để thực hiện những giáo lý này. (Điều đó thực sự không khác gì những gì Chúa Jesus đang cố gắng cho mọi người thấy.) Chúng tôi có được phép đến và sống ở đó không?

S: Tôi không biết. Chúng tôi nhận mọi người từ những nơi khác, tôi không hiểu tại sao không. Bạn phải đi tới gặp những trưởng lão và đó là quyết định của họ. 

Suddi đã ở nhiều độ tuổi khác nhau khi tôi tìm gặp và đặt câu hỏi với anh ta. Thông tin nói trên được thu thập khi anh còn trẻ. Những câu hỏi sau đây được đặt ra khi anh là một người đàn ông lớn tuổi. Tôi biết một số luật trong Cựu Ước, nhưng tôi muốn nghe phiên bản của anh ấy. Tôi hỏi chuyện gì xảy ra với các góa phụ ở Qumran.

S: Họ được chăm sóc. Nếu họ đến từ bên ngoài cộng đồng, nếu họ muốn trở về với gia đình, họ sẽ được trao đủ tài sản hoặc những gì họ có, để họ được chấp nhận vào cuộc sống của gia đình họ, nếu họ muốn. (Rõ ràng họ không thể trở về nhà với hai bàn tay trắng.) Nếu họ thuộc chúng tôi hoặc chỉ muốn ở lại, họ cũng được phép làm điều này. Và chúng tôi đảm bảo rằng họ được chăm sóc. 

D: Bạn đã nói rằng khi một người kết hôn, việc so độ phù hợp biểu đồ sinh cần phải được thử hiện. Liệu một góa phụ có bao giờ được phép tái hôn? 

S: Có thể, vâng. Nếu cô ấy còn đủ trẻ và điều đó được cho phép, vâng. Nhưng một lần nữa, chỉ khi các biểu đồ sinh phù hợp. 

D: Tôi tưởng anh nói người của anh chỉ kết hôn một lần. Liệu đây có phải là cách duy nhất để ai đó được phép kết hôn lần nữa?

S: Phải, nếu người bạn đời đã chết. 

D: Không phải Luật Do Thái nói rằng nếu một người đàn ông … Nếu một trong những người anh em của anh ta chết, thì người anh em sau đó… 

S: (Ngắt lời) Sau đó, anh ta sẽ lấy cô ấy làm vợ. Và nếu có những đứa con, từ sự kết hợp đó, sẽ thuộc về người con trai cả. Đây là luật Do Thái, đúng vậy. Đây không phải là Torah. Trong rất nhiều trường hợp, nó không hề hữu ích chút nào, do thực tế là…  Chỉ vì một người đàn ông và một người phụ nữ muốn kết hôn và có lẽ sẽ rất hạnh phúc, cô ấy sẽ không nhất thiết phải là một với anh trai của anh ta, hoặc người đàn ông kế tiếp, trong bất kỳ khi nào, để cô ấy trở thành một góa phụ.

D: Đó là sự thật. Có lẽ họ nghĩ rằng đó sẽ là một cách mà cô ấy sẽ được chăm sóc. 

S: Nhưng có nhiều cách hơn để chăm sóc họ tốt hơn nhiều.  

D: Có bao giờ được phép trong cộng đồng của bạn cho một người vợ hoặc một người chồng từ bỏ một người bạn đời? Anh có hiểu ý tôi là gì không?

Tôi không nghĩ anh ấy sẽ hiểu từ “ly hôn”.  Câu trả lời của anh ấy làm tôi ngạc nhiên. 

S: Có những lúc họ sẽ sống cuộc sống riêng. Và tôi đã nghe nói về những trường hợp, vì một số lý do đã được tiết lộ cho các trưởng lão, họ đã được trở thành như thể chưa bao giờ kết hôn. Lý do chỉ được các trưởng lão biết. Nó không thường xuất hiện.

Nghe có vẻ tương đương với ly hôn hoặc hủy hôn. Theo như Kinh Thánh, nó có thể được thực hiện, nhưng trong một số trường hợp nhất định, nó có thể được coi là ngoại tình.  Tại Qumran, họ sẽ được phép kết hôn một lần nữa.

 S: Cuộc hôn nhân được xem như chưa tồn tại. Đây là lý do tại sao chỉ những trưởng lão mới biết lý do. Đó không phải là một điều thường xảy ra. Do đó, bạn không thể, chỉ bởi các vấn đề, mà bạn quyết định rằng cuộc hôn nhân bị hủy bỏ. Nó rất, rất bất thường.

Điều này nghe có vẻ rất chu đáo. Nếu chỉ những trưởng lão biết lý do ly hôn (hoặc hủy bỏ), sẽ không có những tin đồn và sự trừng phạt công khai đôi khi đi kèm với điều này. Ngoài ra, nếu những trưởng lão là những người duy nhất biết căn cứ nào sẽ được chấp nhận, cặp vợ chồng sẽ không thể đưa ra lý do để thoát khỏi tình huống không mong muốn. Điều này riêng tư hơn nhiều, nghiêm ngặt giữa cặp vợ chồng liên quan và trưởng lão. Tuy nhiên, tôi bối rối vì nó dường như trái với luật Kinh Thánh về hành vi được chấp nhận.

S: Phải, trong luật Do Thái, điều này bị cấm. Người đàn ông được phép bỏ vợ, nhưng nếu anh ta tái hôn, theo luật Do Thái, anh ta là một kẻ ngoại tình. 

D: Tôi nghĩ rằng nếu người của bạn kết hôn, họ sẽ kết hôn trọn đời. 

S: Không. Có những trường hợp sai lầm, trong đó người hoặc linh hồn quyết định thay đổi suy nghĩ của họ. Thay vào đó, một bài học khác cần phải học. 

D: Vậy họ rất khoan dung theo cách này, nó có thể … 

S: (Ngắt lời dứt khoát) Điều đó không khoan dung, nhưng nó có thể được thực hiện. Nó không dễ dàng có được. 

D: Nhưng nếu họ vẫn chỉ có thể kết hôn lại nếu các biểu đồ phù hợp, điều đó có nghĩa là phải có nhiều hơn một người bạn đời có thể.  Điều đó có đúng không?

S: Không phải lúc nào cũng vậy. Nhưng nếu có một lý do chính đáng để cuộc hôn nhân không được thực hiện nữa, rất có lý do để tin rằng sẽ có một người bạn đời khác. 

D: Tôi nghĩ rằng họ không bao giờ sai sót khi họ vẽ những biểu đồ? 

S: Không người phàm nào không thể sai lầm. Chúng tôi không phải là Thiên Chúa.

Điều này cho thấy người Essene nhân đạo hơn so với hàng xóm của họ nếu họ có thể tha thứ cho những sai lầm, và không gắn người ta ở bên nhau suốt đời hoặc gắn nhãn cho họ là những kẻ ngoại tình.

S: Người ta nói rằng trong những ngày đầu của thế giới, đàn ông và phụ nữ đã không kết hôn theo nghĩa mà chúng ta biết tới. Và rằng một người phụ nữ có nhiều bạn đời, và người đàn ông cũng vậy. Để tạo ra đa dạng bạn tình cho con cái và cháu chắt, nhiều phối ngẫu đã được áp dụng. Và một người phụ nữ sẽ có nhiều con bởi nhiều người đàn ông khác nhau.

Tôi chợt nghĩ về những truyền thuyết về nửa người nửa động vật. Anh đã nói “phối ngẫu”.  Tôi tự hỏi liệu anh ta nói có nghĩa là họ cũng được nhân giống với động vật từ khi bắt đầu của thế giới. 

Ý tưởng này khiến anh tức giận, “Điều đó là sai trái!” Vì vậy, rõ ràng tôi đã đánh nhầm hợp âm. Ít nhất tôi đã tìm thấy một điều không đứng đắn.

D: Nhưng họ không đứng đắn với ý tưởng có nhiều bạn tình để sinh ra nhiều con? 

S: Không, chỉ sau khi ý tưởng về sự xấu hổ và tội lỗi được đưa đến thế giới, điều này mới trở nên không đứng đắn.

D: Không phải được nói trong Điều Răn rằng ‘ngươi không phạm tội ngoại tình’? 

S: Nhưng điều đó, lần nữa, được truyền lại rất lâu sau này, sau Adam và Eve. Các Điều Răn đã được trao cho Moses. 

D: Vậy bạn nghĩ gì về ngoại tình?

S: Ngoại tình sẽ là nói dối với người khác và không được chấp thuận công khai. Nếu điều đó đã được thảo luận giữa hai người, và nó đã được quyết định, thì điều này sẽ được chấp nhận. Toàn bộ ý tưởng ngoại tình rất kỳ lạ. Vì bởi không phải Abraham có hai người vợ? Do đó, nếu nó không được chấp thuận bởi Sarah rằng anh ta có một người vợ khác, chẳng phải ông ta cũng là một người ngoại tình? 

D: Nhưng trong trường hợp nào là sai trái?

S: Khi che giấu điều đó, tìm cách lừa dối bên bên kia. Ngoại tình là, trong trường hợp mà mọi người đều biết nhưng người kia bị tổn thương nhiều nhất. Nếu nó được thảo luận và công khai đồng ý, đó không thể là ngoại tình. Đây chỉ là một dạng chia sẻ khác. Nó đã bị xuyên tạc trong rất nhiều, nhiều năm.  

Điều này dường như là khởi đầu gốc rễ cho khái niệm mà Kinh Thánh trình bày về ngoại tình. Rõ ràng nếu tất cả các bên đồng ý và có sự cởi mở về nó, nó không được coi là ngoại tình. Nó chỉ được gọi như vậy nếu ai đó bị tổn thương hoặc nếu có ý định làm tổn thương.

D: Đây là điều tôi nghĩ rằng rất nhiều người không đồng ý.

 S: Đây là điều mà nhiều người sẽ không bao giờ đồng ý. 

D: (Tôi cười.) Tôi đồng ý!

Tôi không muốn bất cứ ai nghĩ rằng tôi ủng hộ ngoại tình, và tôi không nhất thiết nghĩ rằng quan điểm của Suddi là đúng. Nhưng đó là một cách nhìn khác về một cái gì đó rất phức tạp. Tôi có thể thấy làm thế nào họ có thể chấp nhận điều này mặc dù nó sẽ hoàn toàn trái với luật và giáo lý của người Do Thái. Nếu Chúa Jesus thực sự được dạy bởi người Essene, tôi nghĩ rằng sự tiếp xúc của Người với những ý tưởng này sẽ giải thích sự bảo vệ của Người đối với người phụ nữ sắp bị ném đá. Anh sẽ hiểu rằng quan hệ tình dục giữa những người trưởng thành đồng ý không được coi là ngoại tình bởi những người trong cộng đồng Qumran.  Rất nhiều niềm tin và giáo lý của họ có thể được nhìn thấy trong cuộc sống của Chúa Jesus.

Tôi quan tâm đến phong tục chết của họ. Tôi hỏi về một trong những điều khét tiếng nhất, đóng đinh.

S: Người La Mã sử dụng nó. Đó là nơi một tội phạm bị đóng đinh vào một cây thánh giá. Đầu tiên là cánh tay và bàn chân của họ bị trói. Và sau đó cọc khá dài (ông đã thực hiện một phép đo khoảng 15-20cm bằng ngón tay của mình) bị đóng xuyên qua đây. (Ông chỉ vào khu vực bên dưới cổ tay, giữa xương cẳng tay và xương quay.) Và xuyên qua đôi chân. 

D: Tại sao họ lại làm một điều khủng khiếp như vậy? 

S: Nếu bạn thấy ai đó đã phạm tội và đã bị treo ngoài kia trong nhiều ngày chết và bạn thấy sự đau khổ của anh ta, bạn sẽ nghĩ nhiều hơn một lần về việc tự mình thực hiện cùng một tội phạm. Chúng tôi không có quyền phán xét họ… nhưng đó là lấy đi một mạng sống!

Anh ta rùng mình khắp mình, như thể chính ý nghĩ về nó thật khủng khiếp đối với anh ta.  Tôi quyết định thay đổi chủ đề, và hỏi về phong tục chôn cất. Tôi hỏi làm thế nào một thi thể được xử lý trong cộng đồng.  

S: Đa số nó được xức dầu và hương, và sau đó nó được chôn trong vải. Nhưng có những người trong chúng tôi thích hủy cơ thể hoàn toàn, đốt cháy nó. Tôi thích ý tưởng biến thành tro. 

D: Bạn có nghĩ rằng có bất kỳ tác hại trong việc đốt cháy cơ thể? Khi làm theo cách bạn thích hơn? 

S: Không, tại sao lại có hại? Theo hiểu biết của tôi, phong tục này đã rất cũ.

Tôi tò mò về phong tục chôn cất vì trong Kinh Thánh nói rằng Chúa Jesus được chôn cất trong mộ. Tôi hỏi về việc đưa thi thể vào hang động, và liệu anh ta có biết từ ‘mộ’ không.  

S: Điều này được thực hiện bởi những người khác, vâng. Một ngôi mộ có nghĩa như một cái hầm. Đó là một khu vực rộng lớn hơn đã được đào rỗng và được chuẩn bị. Đó là một thứ được người Ai Cập đem tới. Họ tin rằng chúng ta phải có nhiều thứ để đi cùng mình trên hành trình.

D: Nhưng cơ thể sẽ phân hủy. Nếu nó được đưa vào một ngôi mộ, một hầm, một hang động, nó có được bị bao phủ bởi đất hay gì không. 

S: Một số loại cửa được thiết lập, hoặc là một hòn đá hoặc một cái gì đó. Do đó, nó bị đóng cửa. 

D: Nhưng bạn không đặt họ trong hang động?

Ý tôi là người của anh ấy, nhưng anh ấy giải thích câu hỏi của tôi theo cách riêng của anh ấy. 

S: Rất hiếm khi bất kỳ ai trong chúng tôi làm mộ cho cơ thể của người khác. Cơ thể không còn sử dụng khi nó không còn là ngôi nhà của linh hồn. Vì vậy, tại sao không thành toàn việc bắt đầu từ không gì và biến nó trở lại cát bụi khi rời đi? 

D: Mục đích của các loại dầu là gì?

S: Lý do lớn nhất của nó là mùi. Ở Judaea và Galilee và khu vực này, nhiều người, họ sẽ xức dầu cho cơ thể. Nếu người đó chết do một căn bệnh, người ta nói rằng nó sẽ giữ cho căn bệnh đó tránh xa những người khác. Sau đó, nếu họ được chôn cất hay gì, hay một giàn thiêu được xây dựng, nó cần được thực hiện vào ngày họ chết, trước khi mặt trời lặn. 

D: Tên của một số loại dầu hoặc thảo mộc được sử dụng là gì? 

S: Có nhựa thơm và trầm hương và nhiều loại khác mà tôi không thể biết tên. Nhưng đây là những thứ được sử dụng phổ biến nhất.

Đây là một bất ngờ. Tôi chỉ nghe nói về nhựa thơm và trầm hương gắn liền với những món quà của “Ba nhà thông thái” (Tặng khi Chúa Jesus ra đời). Tôi nghĩ chúng là nhang và không biết chúng có liên quan gì đến việc chôn cất. 

D: Tôi luôn nghe nói rằng trầm hương chỉ được sử dụng để đốt vì mùi thơm. 

S: Nó được cọ xát vào cơ thể. Lúc khác, nó bị đốt cháy trước khi đốt cơ thể. Mùi hương, mùi thơm rất dịu và do đó nó bảo vệ mũi của những người đang chuẩn bị cơ thể.

Nghiên cứu của tôi tiết lộ rằng trầm hương và nhựa thơm được sử dụng chủ yếu vì những lý do anh ta tuyên bố, để khắc phục mùi của cơ thể đang phân hủy. Trầm hương cũng được sử dụng như một loại sáp hoặc thuốc mỡ để chữa lành nhọt và vết loét, vì vậy nó có thể có tác dụng là chất bảo quản trên da sau khi chết.  Nó cũng là một loại thuốc chống côn trùng tuyệt vời được sử dụng để xua đuổi côn trùng. 

D: Khi bạn chôn xác xuống đất, bạn có đặt xác trong bất cứ thứ gì không? 

S: Đôi khi, mặc dù rất hiếm, vì gỗ rất quý giá nên thường chúng chỉ được bọc trong vải liệm và đặt trong các hầm hoặc trong ngôi mộ đã được chuẩn bị.

Nghĩa trang Qumran được tìm thấy bên ngoài các bức tường và tiếp giáp với cộng đồng.  Có hơn một ngàn ngôi mộ. Khi Pere de Vaux cố gắng thiết lập danh tính của những người sống ở Qumran, ông đã xem xét nhiều khả năng. Các ngôi mộ ban đầu được cho là những ngôi mộ Ả Rập bình thường. Nhưng các hướng dẫn viên địa phương cho biết điều này là không thể, vì các thi thể được chôn cất với đầu về phía Nam và chân về phía Bắc, hoàn toàn trái ngược với phong tục của họ. Họ biết chúng là ngôi mộ của những người không có đức tin hoặc không phải người Ả Rập.

Đó là một nghĩa trang rất khác thường, không giống như bất kỳ nghĩa trang nào từng được tìm thấy ở khu vực đó của thế giới. Một vài quan tài đã được tìm thấy nhưng không có đồ tạo tác hoặc đồ vật nào được chôn cùng với người chết, như phong tục ở nhiều khu vực.  Pere de Vaux đã rất ngạc nhiên khi không có đồ trang sức hoặc đồ trang trí trong các ngôi mộ. Ông nói rằng điều này có nghĩa là người dân hoặc là nghèo đói hoặc có một kỷ luật cứng nhắc không cho phép họ mang trang sức. Họ cũng ngạc nhiên khi các ngôi mộ lại chứa bộ xương của phụ nữ và trẻ em. Họ từ lâu đã cho rằng chỉ có đàn ông sống ở đó trong một cộng đồng kiểu tu viện. Vì vậy, một lần nữa, các cuộc khai quật dường như hỗ trợ những phát hiện của chúng tôi một cách chi tiết và chính xác.

D: Người La Mã làm gì với người chết của họ?  Họ có phong tục khác không? 

S: Họ có nhiều phong tục như họ có nhiều vị thần. Họ có nhiều vị thần hơn con người có thể đếm được. Tôi nghĩ rằng có lẽ một quốc gia có nhiều vị thần bởi vì họ không chắc chắn về bản thân họ, và do đó họ tạo ra các vị thần trong tưởng tượng của họ. Do đó, nếu quốc gia bị ô uế, các vị thần cũng vậy. Người La Mã, ngay khi một vị thần mới xuất hiện, gần như ngay lập tức các vị khác bị hạ thấp. Ở mỗi quốc gia đều có những người tốt, nhưng La Mã có xu hướng tiêu diệt những người nói sự thật. Do đó, điều này không tốt. 

D: Khu vực bạn có người La Mã nào đang lãnh đạo không? 

S: Có một người tự xưng là Hoàng đế của chúng tôi, vâng. Ông tự coi mình là hoàng đế của thế giới. 

D: Có ai kiểm soát khu vực của bạn không? 

S: Hiện tại, Herod Antipas là vua của chúng tôi. Có một người La Mã là… nói như thế nào nhỉ…? Um, thống đốc khu vực. Phải, Pontius Pilate. Khi ông ta nói nhảy, vua Herod phải nhảy. 

D: Vậy thì ông ấy quan trọng hơn? 

S: Ông ấy là người có quân lính, do đó ông ấy quan trọng hơn, vâng. 

D: Bạn đã nghe câu chuyện nào về ông ấy chưa? Ông ta có phải là một người tốt không?

 S: Ông ấy được cho là công chính. 

D: Còn vua Herod thì sao?

S: (thở dài) Ông ta là một kẻ ngốc! Ông ta không thể quyết định ông ta muốn trở thành người Hy Lạp hay Do Thái. Và do đó, ông ta cũng chẳng phải là một người giỏi. 

D: Ông ấy đã bao giờ làm phiền cộng đồng của bạn chưa? 

S: Ông ấy biết rằng tốt nhất không nên. Nếu cố thử sẽ nhận lấy cái chết. 

Điều này một lần nữa chỉ ra rằng họ phải có một số cách bí mật để bảo vệ cộng đồng.  Mặc dù họ không tin vào vũ khí. Khi hỏi những câu hỏi này, tôi đã nghĩ về những câu chuyện trong Kinh Thánh về vua Herod.

D: Ông ta có một nữ hoàng hay người phụ nữ cai trị với Ông ta? 

S: Herodius. (Anh ta gần như nhổ từ này.) Đó là con điếm của hắn! 

Tôi ngạc nhiên trước câu trả lời mạnh mẽ của anh ấy. Tôi hỏi anh ta có nghe thấy câu chuyện nào về bà ấy không. 

S: (thở dài) Bà ấy đã kết hôn ba lần. Người chồng đầu tiên đã bị bà giết để kết hôn với Philip. Và sau đó bà rời Philip để kết hôn với Antipas. 

Anh không muốn bàn về bà ta; nó làm anh ta mất hứng. Tôi tự hỏi làm thế nào bà ấy có thể có nhiều chồng như vậy. Theo luật của họ, bà ấy không phải bỏ một người trước khi có thể lấy người khác sao?

S: Có nhiều lỗ hổng trong luật pháp, do đó bà ấy có cách để lách qua nó. Người ta kể rằng khi bà lần đầu tiên chuyển đến với Philip thì người chồng đầu tiên của bà chưa chết, vậy mà bà có thể đặt nó sang một bên. Và bây giờ khi người chồng đầu tiên của bà đã chết, bà có thể đã hối lộ, giết người, bất cứ điều gì, để có thể lấy được Antipas như một người chồng. 

Nghe có vẻ phức tạp. Đó rõ ràng là một cuộc hôn nhân bất hợp pháp, nói cách khác. 

S: Lần thứ hai thì không. Ai biết về điều đó này? Rồi bà ấy sẽ hủy hoại của Antipas. Đó là định mệnh của bà ấy. Tôi không biết bà ấy làm bằng cách nào. Tôi chỉ biết rằng bà ấy sẽ gây ra sự sụp đổ của ông ấy.

D: Khi một người bước vào cuộc sống, tôi tự hỏi tại sao họ lại chọn và làm điều ác, hoặc làm những điều gây khó khăn cho người khác. 

S: Nó không thực sự là một sự lựa chọn. Đó là. .. một số người, thông qua những áp lực bên ngoài, có lẽ là những người mà họ sống cùng hoặc cộng đồng mà họ sống, hoặc những người không tốt. Chúng sẽ gây áp lực cho họ làm những việc mà bên trong, người đó biết là sai. Không ai chọn xấu. 

D: Sự lựa chọn thực sự phụ thuộc vào từng cá nhân, tùy thuộc vào loại ảnh hưởng nào xuất hiện? 

S: Và họ cũng có sự lựa chọn để chối từ.

ĐỂ LẠI NHẬN XÉT

Please enter your comment!
Please enter your name here